Déjà Vu Blog

Arie Benschop

Er is niets nieuws onder de zon. Wie of wat er nog komen gaat, de wereldgeschiedenis heeft het al een keer zien gebeuren. Toch waren er velen geschokt door de verkiezingszege van Donald Trump in het najaar van 2016. Was die schrikreactie terecht? Laat de Bijbelse formule ‘er is niets nieuws onder de zon’ het dan toch afweten? Kortom, ontmoeten we in Trump de politieke leider 2.0, een leiderschap dat we niet kennen?

Op het eerste gezicht lijkt dit moeilijk te ontkennen. Sterker nog, Trump laat zich voorstaan op zijn totaal vernieuwende manier van politiek bedrijven. Scrollen door Trumps twitter account @realDonaldTrump, levert prachtig materiaal op voor een historische vergelijking. Interessant en minder bekend is een historische parallel die teruggaat naar de Klassieke Oudheid. In 429 v.C. stierf de Atheense strateeg Perikles. Kleon sprong in het gat dat Perikles achterliet. Geholpen door maatschappelijke onrust, Athene was net twee jaar verwikkeld in de Peloponnesische oorlog met Sparta, kwam Kleon aan de macht. Hier liggen al een aantal historische parallellen voor het oprapen. Om te beginnen zien we in zowel de 4^de eeuw v.C. als in de 21^steeeuw een belangrijk kantelpunt liggen. Zowel Kleon als Trump kondigden aan radicaal te breken met het beleid van de voorganger en zijn voorstander van directe confrontatie, in het geval van Kleon een directe confrontatie met Sparta. Zelfs voor de verkiezing van Kleon is er al een parallel op te merken. Kleon was al een criticus van Perikles toen Perikles nog aan de macht was, iets wat we ook zien bij Trump. Trump twittert er al jaren op los wat betreft het beleid van Obama, meer specifiek wat betreft Obama’s ‘oorlogsbeleid’. Iets wat we ook heel sterk tegenkomen bij Kleon, ten tijde van de Peloponnesische oorlog.

De parallellen gaan ook op als het gaat om de achtergrond van Trump en Kleon. Beide zijn het ondernemers die een kapitaal hebben opgebouwd wat ze tot de rijksten van de samenleving doet horen. Kleon werd wel de ‘stinkende leerlooier’ genoemd, dit wijst op het feit dat hij groot geworden is met zijn schoenenfabriek. Interessant is vooral de achtergrond die zowel Trump als Kleon niét hebben. Beiden komen niet uit een familie die behoort tot de politieke elite; de aristocratie, het zijn beide mannen uit het volk. Enkel dit feit betekent in beide gevallen een grote groep tegenstanders. Was dit in het geval van Trump de Amerikaanse politieke elite, Kleon kreeg naast politici van de oude stempel ook bekende geschiedschrijvers en generaals tegen zich. De bekendste hiervan is de legeraanvoerder Thucydides. Hij was een groot bewonderaar van Perikles, iets wat hem automatisch een vijand van de politieke stijl van Kleon maakt. Zijn bronnen zijn dus zoals elke bron gekleurd en subjectief, maar zijn het wel waard om te lezen. We lezen daar: ‘An effective, if vulgar, speaker, and seems to have been given to extravagant promises and extravagant accusations against opponents.’ Het had net zo goed Hillary Clinton kunnen zijn tijdens de verkiezingsstrijd. Op het gebied van retoriek weet hij het volk iedere keer weer te overtuigen in een volkse taal, verzucht Thucydides. De anekdote gaat dat Kleon aan het begin van zijn politieke carrière vriendschappen opzegde om daarmee te laten zien dat het volk zijn enige vriend was. Achterkamertjespolitiek was al helemaal niet aan Kleon besteed, de oude elite had wat hem betreft het nakijken.

Het moge duidelijk zijn dat de historische parallel niet in alle opzichten opgaat, alleen al omdat er tussen Kleon en Trump 2500 jaar aan veranderingen en culturele verschillen zitten. Dit maakt de parallel wel extra sterk. Ondanks alle culturele verschillen en veranderingen, toch nog een parallel te trekken!

Thucydides beseft dat zijn bronnen niet slechts een interessante beschrijving van een politicus behelzen. Zijn woorden zullen pas tot recht komen als ze gebruikt worden om gebeurtenissen die plaatsvonden en zullen plaatsvinden in de toekomst, te begrijpen. Hiermee doet hij gelijk een uitspraak over de mens. De context zal zeker veranderen, maar een mens die in aanraking komt met macht kan heel voorspelbaar handelen. Waarmee hij eigenlijk bedoelt: er is niets nieuws onder de zon.

Bob Joosten

Een zoveelste hoofdstuk in het eindeloze, tragikomische verhaal van kabinet Rutte III en de dividendbelasting. Vanaf de allereerste dag was het geplande afschaffen van de dividendbelasting een gedoemd hoofdpijndossier voor het kersverse kabinet. Waar stond immers het voornemen van een dergelijke afschaffing in de verkiezingsprogramma’s? Waarom ineens 1,4 miljard euro opofferen aan (buitenlandse) investeerders?

Toen vervolgens geruchten rondgingen over lobby’s van Shell en Unilever, die gezellig bij premier Rutte op de koffie kwamen in het torentje, was de controverse compleet. Voor de oppositie was dit natuurlijk smullen, want zij konden hun beeld van Mark Rutte als ‘marionet van multinationals’ natuurlijk eens flink propaganderen. Toch bleek de chaos toch groter te kunnen toen niet-bestaande memo’s plotseling boven kwamen drijven. Het nieuwe kabinet kon zich meteen gaan verdedigen voor de kamer en wist met veel excuses en politiek gedraai er met een motie van afkeuring van af te komen. Eindelijk was het dan vakantie en konden de Haagse politici uitpuffen aan het Scheveningse strand. Lekker uitgerust waren de ministers fris en fruitig voor een nieuw parlementair jaar (behalve dan minister Blok, die een nogal nare vakantie in Suriname achter de rug had…). Het nieuwe jaar begon helaas minder goed dan verwacht, want enkele dagen geleden werd bekend dat het plan om de dividendbelasting af te schaffen geen 1,4 miljard euro zou kosten, maar 600 miljoen euro meer!

De komende dagen zal moeten blijken hoe het kabinet zich hier uit weet te redden, want hoe wordt dit financiële gat in de begroting nu gedicht? Waarschijnlijk krabben de coalitieleiders zichzelf nog eens achter het hoofd, nu het verdedigen van deze belastingafschaffing een steeds hachelijker onderneming lijkt te worden. Het plan en de intentie om Nederland aantrekkelijk te houden voor buitenlandse ondernemingen is op zich geen verkeerd idee, maar de huidige gang van zaken lijkt een blijvende smet te geven op het kabinet. In de meest recente peilingen van Maurice de Hond is gebleken dat nog maar 16% van de kiezers de afschaffing van de dividendbelasting steunt.

Het is misschien beter dit plan te laten varen en het weinige vertrouwen van de burgers in de politiek enigszins te herstellen. Laten we die belasting lekker houden en het verdiende geld gebruiken om te investeren in onderwijs en innovatie, want ook dat moet op de lange termijn niet alleen Nederland, maar ook buitenlandse investeerders aantrekken!

David van Benthem

Vriend en vijand kunnen het niet ontkennen: als één politicus effectief de aandacht weet te trekken is het Thierry Baudet wel. Of het nu om een actie met legeroutfit in de kamer gaat of om een discutabel interview in Quote, de media schrijven over hem. Zo ook tijdens het zomerreces. Waar de Tweede Kamer op vakantie is, staat hij in de spotlights. Op Instagram. Aan het zwembad. Naakt.

Of het wenselijk is dat een lijsttrekker zich zo gedraagt is de vraag. Ton F. van Dijk weet in HP/De Tijd in ieder geval terecht vast te stellen het ‘een slimme commercial’ is. De stunt is een succes en daarom zou Machiavelli inderdaad gezegd hebben dat het er voor Baudet helemaal niet toe doet of zijn actie wel netjes is.

Dit soort acties creëert voor mensen tegelijkertijd temeer een polariserende splitsing. Óf je vindt Baudet nog meer een lul dan voorheen, óf je juicht zijn daad toe omdat hij zich hiermee op een ludieke manier afzet tegen het establishment. Waar het misschien niet de vraag is of het wenselijk is dat Baudet dit doet, is het mogelijk interessanter om de vraag te stellen wat dergelijke acties teweeg brengen. In een politiek klimaat waar je al snel een fascistische islamofoob bent bij het bekritiseren van nieuwkomers of een oikofobe deugmens bij het steunen van de herverdeling van vluchtelingen is voortschrijdende polarisatie misschien ongewenst.

Wat Van Dijk tevens aankaart is dat het in de politiek steeds meer om dit soort handige acties gaat dan om het inhoudelijke debat. Wat Baudet doet met zijn lijf, Kuzu met een nep-PVV poster en Pechtold met een penthouse werkt daarentegen uiteindelijk wel en zal met het belang van internet en snelle kliks blijven werken. De meesten zullen immers zeggen dat het debat boven aandacht en sensatie zou moeten staan. Tegelijkertijd zullen we toch na een lange dag scrollen over onze tijdlijn dat leuke filmpje of sappige verhaal eerder aanklikken dan dat debat over de thuiszorg tussen Klaver en Van der Staaij. Daarom is het als jonge student onverstandig om je nu al te gaan beklagen over dit soort nieuwe politieke ontwikkelingen en juist na te denken hoe in dit veld het inhoudelijke debat van belang kan blijven.

Release & reload! #summer

A post shared by Thierry Baudet | FVD (@thierry_baudet) on Jul 30, 2018 at 11:21am PDT